Türk Mutfağında Geleneksel Lezzetlere Dönüş Var

Türk beslenme kültüründe yer alan geleneksel yiyecek ve içecekler beslenme alışkanlıklarının günümüz şartlarına göre değişmesi nedeniyle mutfak içindeki yerini zaman zaman kaybetse de, günümüzde yöresel ve geleneksel gıdalara olan ilgi tekrar artmaya başlamıştır.

Dünya mutfaklarından ilk üçte gösterilen Türk mutfağı, köklü bir kültürel değere sahiptir. Orta Asya’daki göçebe kültürünün et ve süt ürünleriyle şekillenen Türk mutfağı, farklı kültürlerin özellikleriyle birlikte her dönemde gelişim göstererek günümüzdeki zengin yemek kültürü oluşmuştur.

Türk Mutfağı Pek Çok Mutfağa Kaynak Olacak Nitelikte

Çorbalar, zeytinyağlılar, kızartmalar, hamur işi yemekler ile tahıllı, sebzeli ve etli sulu yemek çeşitlerinin yanı sıra geleneksel pek çok içeceği de bünyesinde içeren Türk mutfağı, pekmezden tarhanaya, yoğurttan bulgura kadar kendine özgü birçok gıda ürününü de barındırıyor. Geniş içeriği sayesinde Türk mutfağı dengeli ve sağlıklı beslenmeye kaynak olacak niteliktedir. Ayrıca vejetaryen mutfağına da kaynak olmasıyla dikkat çekiyor.

Türk Mutfağının Genel Özellikleri

Türk mutfağının özellikleri oldukça geniştir. Bu özellikler birkaç ana başlık altında toplanabilir.

Türk mutfağında ana yiyecek ekmektir.

Hamur işleri ile sulu et yemekleri ve kebaplar çoğunluktadır.

Çoğunlukla Batı Anadolu’daki yemeklerde zeytinyağı kullanılır.

Et ile sebzelerin birlikte pişirilmesinde salça ve soğan kullanımı yaygındır.

Sebze yemekleri, köfte ve çorbalarda Anadolu’ya özgü olan bulgur kullanılır.

Yemeklerin meyveler ve meyve kurularıyla taçlandırılması Türk mutfağında yaygındır.

Yemekler baharatlarla tatlandırılır. En çok tuz ve kırmızıbiber kullanılır.

Yoğurt Türk mutfağının olmazsa olmazları arasında yer alır. Çoğu yemekte sarımsaklı ya da sade olarak yoğurta yer verilir.

Tatlı çeşitlerinde şekerin yanı sıra pekmez de tatlandırıcı olarak kullanılır.

Türk sofralarında soslar tabaklarda süsleme olarak yer alır ve sonradan servis edilmez.

Türk Mutfağının Evreleri

Türk mutfağının evreleri tarihsel süreçte alt dallara ayrılır. Bu dallar farklı kaynaklara göre değişse de genel anlamda İslamiyet’ten öncesi ve sonrası olarak ayrılan evreler dikkate alınır.

İslamiyet ile birlikte domuz eti ile katır, eşek gibi tek tırnaklı sınıfından olan hayvanlarının etinin yasaklanmasıyla birlikte Türk mutfağı içinde bu hayvanlara ve sürüngenlere de yemeklerde yer verilmemiştir. İslamiyet’te balık haricinde olan yengeç, kurbağa, midye gibi deniz ürünlerine izin verilmemesiyle Osmanlı mutfağındaki yemeklerin bu kurallar çerçevesinde şekillenmesini sağlamıştır.

İslam dini Arap beslenme kültürünü de Türk mutfağına yansıtmıştır. Bu sayede bol acı ve baharat kullanımı Türk yemeklerinde yerini almıştır. Türklerin Anadolu’ya yerleşmesiyle Orta Asya mutfağının et ağırlıklı olan kültürü yöresel lezzetlerle özdeşleşmiştir. Osmanlı İmparatorluğunun geniş coğrafyası sayesinde farklı kültürlere özgü yiyecekler Türk mutfağına etki etmiş ve Anadolu mutfağı çok daha zengin bir hale gelmiştir.

Farklı Dönemlerde Mutfak Kültürleri

Farklı dönemler Türk mutfağında değişimlere ve gelişimlere sebep olmuştur. Cumhuriyet sonrasında üretimin de genişlemesiyle birlikte yeme içme alışkanlıkları değişmiştir. Yakın dönem geçmişi olan 2000’li yıllara gelindiğinde küreselden yerele bir geçiş olduğu görülmektedir.

Türk Mutfak Kültürüne Etki Eden Faktörler Nelerdir?

Türk mutfak kültürü, MÖ 200’lü yıllardan 21.yy’a kadar toprak zenginliği ve çeşitliliğiyle zaman içerisinde farklı kültürlerle etkileşim içerisinde olmuştur. Süreç içerisinde bazı değişimler yaşanmış, bunlar günümüze kadar aktarılmıştır. Farklı milletlerin yeme içme kültürleriyle harmanlanarak ayrı ve kendine özgü bir mutfak kültürü geliştirilmiştir. Geleneksel Türk mutfağı kültüründe yaratıcılık, gelenek görenekler ve beğeniler ön plana çıkmıştır. Türk mutfağına etki eden faktörlerin başında İslamiyet’in kabulü gelir. Bu faktörle birlikte dini inançlar doğrultusunda alkol içerikli içeceklerden bazı hayvanlarının tüketilmesine son vermeye kadar pek çok değişiklik yaşanmıştır. Farklı kültürlerle olan etkileşim de Türk mutfağında değişik yaşanmasını sağlamıştır. Farklı kültür etkileriyle birlikte pek çok yeme içme alışkanlığı Türk mutfağına dahil olmuştur.

Geleneksel Türk Mutfağında Beslenme Alışkanlığı Nasıldır?

Gelişim süreçleriyle birlikte bugünün geleneksel gıdaları ile ilgili yapılan çalışmalar yapılarak beslenme alışkanlıkları incelenmiştir. Bu incele sonucuna göre Geleneksel Türk mutfağı beslenme kültüründe, tarhana, buğday, bulgur, pekmez, aşure, keşkek, kahve, boza ve kımız gibi yiyecek ve içeceklerin öne çıktığı görülmektedir. Anadolu’nun iklim özellikleri dikkate alındığında, buğday ve buğdaydan üretimi sağlanan un ile bulgur ve bulgurun katılmasıyla ortaya çıkan çeşitli et, sebze ve baklagillerden oluşan yemek çeşitleri yeme içme alışkanlığında önemli bir yere sahip olmuştur. Şeker yerine kullanılan pekmez, kış hazırlıkları için hazırlanan tarhana gibi yiyeceklerin yanında Türk kahvesi de Geleneksel Türk mutfağı beslenme alışkanlıkları içerisinde önemli bir yere sahiptir.

Kaynak: Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi Journal of Saffron Culture and Tourısm Researches 2018, Cilt (Volume) 1, Sayı (Issue) 3, Sayfa (Page): 108-124 İletilme Tarihi (Submitted Date): 11.10.2018 Kabul Tarihi (Accepted Date): 28.12.2018