Fordo İmha Edildi mi? 400 Kg Uranyuma Ne Oldu? Tartışmalar Sürüyor
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tarafından İran'ın nükleer tesislerine yönelik düzenlendiği iddia edilen hava saldırılarının ardından, özellikle Fordo Nükleer Tesisi'nin durumu ve içerdiği uranyum stoku hakkındaki belirsizlikler küresel gündemin üst sıralarında yer alıyor. ABD Başkanı Donald Trump ve yardımcısı JD Vance "tesisler yok edildi" derken, CNN'e sızdırılan istihbarat raporu "temel bileşenlerin yok edilmediği" yönünde farklı bir tablo ortaya koyuyor.
Fordo Nükleer Tesisi Nedir ve Neden Bu Kadar Önemli?
Fordo Nükleer Tesisi, resmi adıyla Şehit Ali Muhammedi Nükleer Tesisi, İran'ın Kum şehrinin yaklaşık 30 kilometre doğusunda, bir dağın içine oyularak inşa edilmiş, yüksek derecede korunaklı bir yeraltı uranyum zenginleştirme merkezidir. İran Atom Enerjisi Örgütü (AEOI) tarafından işletilen Fordo, Natanz Nükleer Tesisi'nden sonra İran'ın ikinci büyük uranyum zenginleştirme tesisi.
Fordo'yu stratejik ve kritik kılan en önemli özelliği, ana zenginleştirme alanının yer seviyesinin yaklaşık 80 ila 90 metre altında bulunmasıdır. Bu derinlik, tesisin olası hava saldırılarına karşı inanılmaz derecede dayanıklı olmasını sağlıyor ve en güçlü sığınak delici bombalara bile dayanabilecek şekilde tasarlandığı düşünülüyor. İçerisinde 2.700 adet gelişmiş santrifüj barındırdığı ve teorik olarak yıllık en az iki nükleer bomba yapımına yetecek kadar silah sınıfı uranyum üretebilme kapasitesine sahip olduğu belirtiliyor.
Tesisin varlığı, İran tarafından Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na (UAEA) 2009 yılında, Batılı istihbarat servisleri tarafından keşfedildikten sonra bildirilmişti. Bu gizlilik, uluslararası arenada büyük endişelere yol açmıştı.
Fordo'da Ne Kadar Uranyum Var ve Saldırı Sonrası Akıbeti Ne Oldu?
ABD Başkanı Donald Trump, 22 Haziran 2025'te yaptığı açıklamada, B-2 hayalet bombardıman uçaklarıyla İran'daki Fordo, Natanz ve İsfahan nükleer tesislerine hava saldırıları düzenlendiğini belirtti. Trump, sosyal medyadan "Fordo'ya tam kapasiteli bomba attık. fordo artık yok" diyerek tesisin tamamen imha edildiğini iddia etti. Pentagon da operasyonda her biri yaklaşık 13 ton ağırlığında, GBU-57 tipi "sığınak delici" bombaların kullanıldığını açıkladı.
Ancak bu iddialar, uydu görüntüleri ve sızdırılan istihbarat raporlarıyla çelişiyor. İran Atom Enerjisi Örgütü, saldırılar sonucunda tesiste sınırlı hasar meydana geldiğini ancak nükleer sızıntı olmadığını duyurdu. Maxar'ın uydu görüntülerinde Fordo'nun bazı yer üstü tesislerinde hasar olduğu görülse de, santrifüjler ve zenginleştirilmiş uranyumun bulunduğu yer altı tesislerinin ihlal edilmediği belirtildi. CNN'e sızdırılan istihbarat raporu da bu durumu destekliyor; saldırıda Fordo'nun temel bileşenlerinin yok edilmediği ifade ediliyor.
Uzmanlar, Fordo'nun 90 metre derinlikteki konumu nedeniyle, 60 metre derinliğe inebilen MOP bombalarıyla tek seferde imha edilmesinin pratik olarak imkansız olduğunu vurguluyor. Tesisin tamamen devre dışı bırakılması için enerji hatları, havalandırma sistemi ve tünel girişleri gibi kritik noktaların art arda bombardımanlarla hedef alınması gerektiği belirtiliyor.
Saldırıdan önce, ABD ile İran arasındaki müzakerelerde İran'ın elinde toplamda 400 kg'ın üzerinde zenginleştirilmiş uranyum stoku bulunduğu belirtiliyordu. Fordo tesisinin yer altındaki ana zenginleştirme bölümü doğrudan hedef alınmadığı için, buradaki uranyum stokunun da imha olmadığı tahmin ediliyor. İran'ın "nükleer sızıntı yok" açıklaması da, içerideki malzemenin bütünlüğünü koruduğuna işaret ediyor.
2025 yılı itibarıyla Fordo'da %60 saflıkta uranyum zenginleştirmesi aktif olarak devam etmektedir. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), Mart 2023'te Fordo'da hatta %83.7 saflığa kadar zenginleştirilmiş uranyum tespit ettiğini bildirmişti. Bu oran, nükleer silahlar için gerekli olan %90 seviyesine oldukça yakındır ve bu durum uluslararası toplumda ciddi kaygılara neden olmaktadır.
Bu durum, bölgedeki gerilimi tırmandırırken, uluslararası toplumda İran'ın nükleer programı üzerindeki denetim ve şeffaflık konularını yeniden tartışmaya açtı.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Fordo Nükleer Tesisi tamamen imha edildi mi? Cevap 1: ABD Başkanı Trump tesisin yok edildiğini iddia etse de, uydu görüntüleri ve istihbarat raporları, Fordo'nun yer altı kısmının ve temel bileşenlerinin tamamen imha edilmediğini, sadece yer üstü tesislerinde sınırlı hasar oluştuğunu gösteriyor.
Soru 2: Fordo Nükleer Tesisi neden bu kadar önemli bir hedef? Cevap 2: Fordo, yerin yaklaşık 80-90 metre altında inşa edilmiş, saldırılara karşı son derece korunaklı bir uranyum zenginleştirme tesisidir ve İran'ın nükleer programı için hayati öneme sahiptir. Yüksek saflıkta uranyum üretebilme kapasitesi nedeniyle stratejik bir hedef konumundadır.
Soru 3: Fordo'daki 400 kg uranyuma ne oldu? İmha edildi mi? Cevap 3: Tesisin yer altındaki ana zenginleştirme bölümü doğrudan hedef alınmadığı için, 400 kg'ın üzerindeki zenginleştirilmiş uranyum stokunun imha olmadığı tahmin ediliyor. İran da "nükleer sızıntı yok" açıklamasıyla materyalin korunduğuna işaret etti.
Soru 4: Fordo'da uranyum zenginleştirme seviyesi ne durumda? Cevap 4: 2025 itibarıyla Fordo'da %60 saflıkta uranyum zenginleştirmesi devam ediyor. Mart 2023'te ise UAEA, tesiste %83.7 saflığa kadar zenginleştirilmiş uranyum tespit ettiğini bildirmişti.
#Fordo #İran #NükleerTesis #ABD #Uranyum #İranNükleerProgramı #NükleerSaldırı #MOPBomba #Jeopolitik #OrtaDoğu #FordoTesisi #NükleerGüvenlik
fotoğraf: stok
