• Ortak ad: kardelen
• Botanik adı: Galanthus
• Aile: Nergis zambağı (Amaryllidaceae)
• Tür: Ampul
• Çiçeklenme mevsimi: Geç kış
• Dikim sezonu: Şubat-Nisan veya Ağustos-Eylül
• Yükseklik: 5-30 cm (2-12 inç)
• Yayılma: 10-20 cm (4-8 inç)
• Görünüş: Yarı gölge
• Dayanıklılık: H5
• Zorluk: Ortalaması kolay

Kardelenler kışın sert sonlarında toprağı delip çiçek açarak bahçeyi aydınlatarak baharın çok uzak olmadığının sinyalini verirler. Beyaz çan kümeleri erken yiyecek arayan arılar için hayati önem taşıyan nektar sağlar ve ormanlık tarzdaki bahçeler için en iyi bitkilerden biridir. Soğanların çıkıntıları yoluyla yayılarak, ağaçlar arasında dolanan ve yavaş yavaş geniş halılara dönüşen beyaz çiçeklerden oluşan havuzlar ve dereler oluştururlar.

Yaygın kardelen ( Galanthus nivalis ) bir İngiliz kır çiçeği olmasına rağmen yerli değildir ve orta, güney veya doğu Avrupa'nın vahşi doğalarından getirilmiştir. Çoğu Batı Asya'dan gelen, çeşitliliğin merkezi Türkiye ve çevresinde ve Kafkaslarda olan 21 tür daha bulunmaktadır. G. nivalis , Gerard'ın Bitki Topu'nda ortaya çıktığı 1597 yılında burada yetiştirilmişti, ancak manastırlarda çok sayıda eski kardelen ekimi olduğundan keşişler tarafından daha önce tanıtılmış olabilir.

Victorialılar kardelenleri iffetle ilişkilendirdiler ve daha fazla türün gelmeye başladığı 1850'lerden itibaren kardelenleri sevmeye başladılar. 1874 yılında İngiliz bitki avcısı Henry Elwes, en iyi bahçe formlarından birini buldu: Türkiye'de bir ormanın kenarında büyüyen büyük kardelen ( G. elwesii ) . Elwes aynı zamanda muhteşem 'S. Bal ve badem kokan Arnott'. Bir diğer önemli kardelen meraklısı da Somerset bahçesinde 100'den fazla çeşit yetiştiren, diğer koleksiyoncularla bilgi ve soğan alışverişinde bulunan ve 'Magnet' ve 'Galatea' gibi heyecan verici melezleri tanıtan James Allen'dı. Çalışmaları 1891'deki Kardelen Konferansı'nda geniş çapta tanındı; bu sırada mükemmel 'Atkinsii' çeşidini tanıttı ve insanları 'aşağı yukarı ağaçlarla gölgelenen hafif eğimli bir kıyıda' kardelen yetiştirmeye teşvik etti

Günümüzde farklı kardelen türlerini toplama bağımlısı haline gelen uzmanlar (Elwes ve Allen gibi) ve amatörler galantofiller olarak biliniyor. Bu terimin 20. yüzyılın başlarında, kardelen koleksiyoncusu arkadaşına mektubuna 'Sevgili galantofil' yazarak başlayan bahçıvan EA Bowles tarafından icat edildiği düşünülüyor . . .' Kardelen toplama, Viktorya döneminde ve 1900'lerin başında zirveye ulaştı, daha sonra azalmaya başladı ve son on yılda büyük bir güçle yeniden ortaya çıktı. Tek bir kardelen soğanına en çok harcanan para rekoru, Joe Sharman'ın Monksilver Nursery'de tanıttığı sarı yumurtalıklara sahip yeni bir tür olan 'Altın Gözyaşları' için 2022'de eBay'de ödenen 1.850 £'dur . Kardelen etkinliklerinde artık güvenlik görevlilerinin görevlendirilmesi gerekiyor çünkü toplayıcılar hırsızların kurbanı oluyor. Bu tür bir çılgınlık, 17. yüzyılda Hollanda'daki lale çılgınlığıyla ve karaborsada dolaşan ve göz yaşartıcı meblağlara satılan orkidelere yönelik günümüzün dünya çapındaki tutkusuyla kıyaslanabilir . Galanthophilia, büyük ölçüde Britanya'ya özgü bir fenomen olması nedeniyle benzersizdir.

Ancak herkes hatayı yakalayamıyor. Merhum bahçıvan Christopher Lloyd, 'galantofillerin kolaylıkla galanthoborlara dönüşebileceğini' ve kardelen koleksiyonları büyüdükçe galantofili hastalığına giderek daha fazla maruz kalabileceklerini belirtti. 'Gerçek bir kaçığın 300'den fazla puanı olabilir ve yine de doymaktan çok uzak olabilir' diye ilan etti. Uzaktan bakıldığında çoğu kardelen aynı görünür, bu nedenle pahalı soğanları yetiştirmek biraz İmparatorun yeni kıyafetlerine benzeyebilir. Bu, ormanlık bir bahçede doğallaşma söz konusu olduğunda kesinlikle doğrudur; beyaz çiçek yığınları olarak bakıldığında, bunların hangi tür kardelen olduğu önemli değildir; 3 yaşında değilseniz veya çiçeklere bakmak için eğilmeye hazır değilseniz, hepsi çan şeklindeki beyaz çiçeklerdir. Farklılıkların belirgin hale geldiği tek zaman, kardelenlerin yakından görülebilecekleri bir taş döşeli alanda veya bordürde büyüdüğü zamandır ve o zaman çiçek boyutu ve şekli, işaretler ve dokudaki belirgin farklılıklar fark edilmeye başlanır. . Çoğumuz için bu farklılıklar sadece biraz ilginçtir; Bu nedenle, yeşil çizgili veya sarı lekeli bir kardelen düşüncesiyle kendinizi bir heyecan dalgası hissederken yakalarsanız, bilinen bir tedavisi olmayan galantofilinin erken evrelerinde olabileceğiniz konusunda uyarıda bulunun.

Hangi kardelen büyüyecek

 

Yaygın kardelen Galanthus nivalis mükemmeldir ve toplu dikimler için en uygun fiyatlıdır ve tüm tek çiçekli kardelenler gibi arılara yiyecek sağlar. Bununla birlikte, daha az bilinen ve mükemmel olan türler de vardır: Kıvrımlı kardelen ( G. plicatus ) dayanıklı ve sağlıklıdır; büyük kardelen ( G. elwesii ) parlak yapraklara sahiptir, G. nivalis'ten daha uzun saplarda daha büyük çiçekler taşır ve genellikle Aralık ayından itibaren çiçek açar. Uzun bir sezon boyunca, Kraliçe Olga'nın kardelen ( G. reginae-olgae ) Ekim ayında, dev kardelen ( G. woronowii ) ise Mart ayında çiçek açar.

 

Mevcut 2.500 çeşitten birçoğu inanılmaz derecede pahalıdır; genellikle ampul başına 5 ila 50 £ veya daha fazla maliyete sahiptir. Bu nedenle yakından hayranlıkla görülebilecekleri yerlere dikilmeleri daha iyidir. 'Bayan Macnamara', G. elwesii'nin etkileyici, uzun, geniş çiçekli bir formudur ; 'Augustus' ve 'Diggory'nin beyaz krep kağıdına benzeyen küresel lamba benzeri çiçekleri vardır; 'Blewbury Tart' ve 'Viridapice' ise zümrüt uçludur.

Doğallaştırma için en iyi çeşitler arasında G. nivalis'in çift formu olan 'Flore Pleno' yer alır; bu tür, katmanlı jüpon etekleri gibi cömert yeşil ve beyaz çiçeklere sahiptir ve büyük ölçekli dikimler için düşük maliyetlidir. 'Atkinsii' (süper boyutlu, zarif bir form) ve 'S. Arnott' (koku için en iyi kardelen) biraz daha pahalıdır, ancak güçlü bir şekilde kümeler halinde genişledikleri ve olağanüstü çiçeklere sahip oldukları için tartışmaya değer bir şekilde sıçramaya değerdir.

Kardelen ne zaman ekilir

Kardelenler çiçeklenme sırasında veya çiçeklenmeden hemen sonra, kışın sonlarında veya ilkbaharda 'yeşildeyken' (yaprakları ölmeden önce) ekilebilir. Alternatif olarak yaz sonunda veya sonbahar başında uykuda olan soğanlar halinde ekilebilirler. Bazı uzmanlar ikincisinin daha iyi bir seçenek olduğunu, çünkü 'yeşil alana' naklin kök sistemine zarar verebileceğini savunuyor. Ancak 'yeşil', tedarikçiniz tarafından ve ekim sırasında ampuller özenle kullanıldığı sürece tamamen güvenilirdir. Uyuyan soğanları tercih etmeye karar verirseniz, bunları asla süpermarketlerden veya bahçe merkezlerinden satın almayın, çünkü muhtemelen kurumuşlardır - lale soğanları biraz kurumayı umursamazken, bir kardelen için bu genellikle ölümcüldür. Bu nedenle, sönmüş soğanlar yalnızca güvenilir ve uzman bir tedarikçiden satın alınmalı ve geldikten sonra mümkün olan en kısa sürede dikilmelidir.

Bahçenizde zaten çok sayıda erken çiçek açan soğan varsa , 'yeşil' iyi bir seçenektir, çünkü bildiğiniz gibi diğer soğanların üzerine dikmeyeceksiniz (ve muhtemelen şişirmeyeceksiniz), çünkü onlar bahçede olacaklar. yaprak ve dolayısıyla görünür.

Kardelen nasıl ekilir

Kardelenler yarı gölgede, özellikle yaprak döken ağaçların ve çalıların altında ve çevresinde gelişir. Nemli ama iyi drenajlı iyi, verimli topraklardan hoşlanırlar, bu nedenle ekimden önce yaprak kalıbını veya kompostu ve kumu çatallayın. Toprağın donmadığı veya su ile tıkanmadığı bir günde, ampulün üç katı derinlikte bitki dikin. Kardelenleriniz toprak buz nedeniyle sertleştiğinde gelirse, ekim yapana kadar onları bir kompost kabının içinde donmayan bir yerde (garaj gibi) bekletin.

Lenten gülü ( Helleborus x hybridus ), aconite ( Eranthis hyemalis ) ve doğu siklamen ( Cyclamen coum ) gibi yarı gölgede humus bakımından zengin toprağın tadını çıkaran diğer erkenci çiçek açan bitkilerle iyi bir şekilde eşleşirler .

Kardelenler nasıl doğallaştırılır

Doğru koşullarda kardelenlerin yetiştirilmesi çok kolaydır ve zevkle yayılarak beyaz göller oluşturur. Büyük ampul grupları dikmeye gerek yok; yalnızca 3 veya 4 tanesi birkaç yıl sonra yavaş yavaş cömert bir küme oluşturacaktır. Gagalar sıkışık göründüğünde (her 3 ila 5 yılda bir), onları bölmenin zamanı gelmiştir: Mart ayında veya Nisan başında ampulleri bir çatal kullanarak yavaşça kaldırın ve yeniden dikmeden önce dikkatlice ayırın (köklere zarar vermeyecek şekilde).

 

Bunları doğallaştırmanın en iyi yeri yaprak döken ağaçların altı veya yanıdır çünkü bu sizi malçlama zorunluluğundan kurtaracaktır. Kardelenler çok fazla beslenmeye ihtiyaç duymazlar, ancak açıkta dikildiklerinde her birkaç yılda bir turbasız kompost veya yaprak küfü ile gübrelemeden faydalanırlar. Ancak yaprak döken ağaçların yıllık olarak çürüyen yaprak maddeleri ihtiyaç duydukları tüm organik maddeyi sağlayacaktır.

Kardelen zararlıları ve hastalıkları

Kardelen gri küfünden ( Botrytis galanthina ) veya nergis yaprağı kavrulmasından ( Didimella curtisii ) etkilenirse , kardelenler kaldırılmalı ve yok edilmelidir. Bu mantar hastalıklarının ılıman ve yağışlı havalarda ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir ve G. plicatus , G. nivalis'e göre daha az duyarlıdır . Farelerin çiçekleri kemirdiği biliniyor ve ılık kış aylarında sümüklüböcekler ve salyangozlar da onları yiyebilir. Sincaplar bazen yazın sonlarında veya sonbaharın başlarında ekilen, uykuda olan soğanları kazarlar.