Körlük Tedavisinde Çığır Açan Gelişme
Kornea hasarına bağlı kör edici göz yaralanmaları nedeniyle görme kaybı yaşayan hastalar için yeni bir umut doğdu. Bilim insanları, ağır kornea yaralanmalarından kaynaklanan kalıcı körlük vakalarını tedavi edebilen yenilikçi bir kök hücre yöntemi geliştirdi. Cultivated Autologous Limbal Epithelial Cells (CALEC) adı verilen bu tedavi, Massachusetts Eye and Ear Hastanesi’nde gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda ortaya çıktı ve klinik denemelerde %90’ların üzerinde başarı sağlayarak ciddi kornea hasarı olan hastaların görme yetisini geri kazandırmayı başardı (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Bu çığır açan gelişme, körlük tedavisinde uzun yıllardır aşılamayan engellerin aşılabileceğini göstererek sağlık dünyasında heyecan yarattı.CALEC Yöntemi Nasıl Çalışıyor?
CALEC yöntemi, hastanın kendi sağlıklı gözünden alınan kök hücrelerle gerçekleştirilen bir otolog (kişinin kendi hücresi) tedavidir. Öncelikle hastanın sağlam gözünün kornea kenarındaki limbus bölgesinden küçük bir doku biyopsisi ile limbal kök hücreler elde edilir. Bu hücreler laboratuvar ortamında yaklaşık 2-3 hafta süreyle özel bir kültürde çoğaltılarak bir doku tabakası (greft) haline getirilir (Novel stem cell therapy repairs irreversible corneal damage in clinical trial | National Eye Institute). Daha sonra üretilen bu hücre tabakası, cerrahi müdahaleyle hastanın hasarlı korneasına nakledilir. Kişinin kendi hücreleri kullanıldığı için vücudun doku reddi riski ortadan kalkar ve iyileşme süreci hızlanır (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Sonuç olarak, zarar görmüş kornea yüzeyinin tekrar sağlıklı bir şekilde yenilenmesi ve gözün kendini onarması hedeflenir.Klinik Çalışmaların Sonuçları
CALEC yönteminin etkinliği ve güvenliği, yapılan klinik çalışmalarla destekleniyor. Yakın zamanda tamamlanan faz 1/2 klinik çalışmada, bu tedavi 14 hasta üzerinde denendi ve 18 ay boyunca takip edildi (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Sonuçlar, Nature Communications dergisinde yayımlandı ve yöntemin oldukça yüksek bir başarı oranına sahip olduğunu ortaya koydu (Novel stem cell therapy repairs irreversible corneal damage in clinical trial | National Eye Institute):- 3. ay sonunda: Hastaların yarısında (%50) kornea yüzeyi tamamen iyileşti ve normale döndü (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Bu sayede bazı hastalar kısmen de olsa görme yetilerini yeniden kazanmaya başladı.
- 12. ay sonunda: Tam iyileşme oranı %79’a ulaştı (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Yani 14 hastanın 11’inde bir yıl içinde kornea tamamen onarıldı. 18 ayda bu oran %77 olarak gözlendi.
- Genel başarı: Tüm katılımcılar değerlendirildiğinde, tedavinin genel başarı oranının %90’ların üzerinde olduğu belirtildi (12. ayda %93, 18. ayda %92 civarı) (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Bazı hastalarda kısmi iyileşme görülürken, birkaç hastaya ikinci bir CALEC nakli yapılarak ek fayda sağlandı.
- Güvenlik: Çalışma süresince hiçbir hastada ciddi bir yan etki gözlemlenmedi (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Ne donör gözde ne de tedavi edilen gözde önemli bir komplikasyon oluşmadı. Bu da yöntemin güvenli bir tedavi seçeneği olabileceğini gösteriyor.
CALEC Tedavisi Kimler İçin Uygulanabilir?
Yeni geliştirilmiş bu kök hücre tedavisi, özellikle bir gözünde ciddi kornea hasarı ve kalıcı görme kaybı olan hastalar için tasarlandı. Örneğin, tek gözünde kimyasal yanık, enfeksiyon veya ciddi bir travma sonucu limbal kök hücre eksikliği oluşmuş ve bu yüzden geleneksel kornea nakliyle dahi tedavi edilemeyen hastalar en uygun adayları oluşturuyor. Bu yöntemin uygulanabilmesi için hastanın diğer gözünün sağlıklı olması gerekiyor; çünkü nakil için gereken kök hücreler sağlam gözden alınarak üretiliyor (New hope for repairing eye damage once thought untreatable — Harvard Gazette). Her iki gözü de hasarlı olan kişilerde henüz CALEC yöntemi kullanılamıyor. Ancak araştırmacılar, ileride kadavradan elde edilecek donör kaynaklı kök hücrelerle benzer bir tedavi geliştirerek iki gözü birden zarar görmüş hastaların da tedavi edilebilmesini hedefliyor (New hope for repairing eye damage once thought untreatable — Harvard Gazette). Şu an için CALEC, sadece uygun kriterlere sahip hastalar üzerinde klinik araştırmalar kapsamında uygulanıyor.Soru-Cevap Bölümü:CALEC Nedir ve Nasıl Uygulanır?CALEC, İngilizce açılımıyla “Cultivated Autologous Limbal Epithelial Cells”, hastanın kendi limbal kök hücrelerinin kullanıldığı bir göz tedavisi yöntemidir. Bu yöntemde hastanın sağlıklı gözünden alınan birkaç hücre, laboratuvar ortamında kültür edilerek çoğaltılır ve özel bir doku grefti oluşturulur. Yaklaşık 2 haftalık bir hazırlık sürecinden sonra bu hücre grefti, hastanın hasarlı kornea bölgesine cerrahi operasyonla yerleştirilir. Tedavinin amacı, zarar görmüş kornea yüzeyini hastanın kendi hücreleriyle onarmak ve böylece görme yetisini yeniden kazandırmaktır (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Kendi hücreleri kullanıldığı için vücudun nakli reddetmesi gibi bir risk de minimuma indirilmiş olur.CALEC Tedavisi Kimler İçin Uygundur?
Bu tedavi, kornea bölgesinde limbal kök hücre yetmezliği yaşayan ve bu nedenle standart kornea nakli yapılamayan hastalara yöneliktir. Genellikle bir gözü sağlıklı, diğer gözü ise örneğin kimyasal yanık veya enfeksiyon nedeniyle ciddi şekilde zarar görmüş kişiler hedeflenir. Böyle tek taraflı göz yaralanmalarında, sağlam gözden alınan hücreler hasarlı gözü tedavi etmek için kullanılabilir. Ancak her iki gözünde de ileri derecede hasar olan hastalarda CALEC şu an uygulanamamaktadır, çünkü tedavi için gereken hücre kaynağı hastanın sağlam gözüdür (New hope for repairing eye damage once thought untreatable — Harvard Gazette). İleride donör gözlerden elde edilecek hücrelerle her iki gözü etkilenmiş hastalara da uygulama yapılabilmesi araştırılmaktadır.CALEC ile Görme Yetisi Ne Kadar Sürede Geri Kazanılır?
Klinik deney sonuçlarına göre, CALEC nakli yapılan hastalarda iyileşme süreci birkaç ay içinde başlamaktadır. Tedaviden sonraki ilk 3 ay içerisinde kornea yüzeyinin iyileşmesi ve yeni hücre tabakasının tutunması gözlemlenmiştir; bu dönemde hastaların yaklaşık yarısının korneası tamamen onarılırken görmelerinde de kısmi düzelmeler kaydedilmiştir (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). 12 ay sonunda hastaların büyük çoğunluğunda kornea sağlığı tamamen geri kazanılmış ve görme yetisinde belirgin artışlar görülmüştür (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Yani birçok hasta tedaviden sonraki bir yıl içinde ciddi oranda görme iyileşmesi yaşamaktadır. Ancak her hastanın durumu farklı olabileceğinden, tam görme rehabilitasyonu için gerekebilecek ek işlemler (örneğin ek kornea nakli) ve süre kişiden kişiye değişebilir. Önemli olan, CALEC ile hasarlı gözün yeniden nakil yapılabilir hale gelmesi ve görmenin geri gelmesi için zemin hazırlanmasıdır.Bu Tedavi FDA Onayı Aldı mı?
Hayır, CALEC yöntemi şu anda deneysel bir tedavi olup henüz ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nden (FDA) onay almamıştır. Yapılan ilk klinik çalışmalar başarılı ve umut verici sonuçlar verse de, tedavinin rutin klinik kullanıma girebilmesi için daha geniş kapsamlı ek klinik deneyler gerekmektedir (Kornea Hasarına Kök Hücre Çözümü: Görme Yetisini Geri Getiren Tedavi – PEKY). Araştırmacılar, daha fazla hasta sayısıyla ve farklı merkezlerde yeni çalışmalar planlayarak yöntemin uzun vadeli etkinliğini ve güvenliğini doğrulamayı hedefliyor. Bu süreçlerin tamamlanmasının ardından elde edilecek veriler FDA’ya sunulacak ve onay değerlendirmesi yapılacaktır. Şu an için CALEC, sadece araştırma protokolleri çerçevesinde uygulanan bir tedavi olduğundan, genel hastane ortamında rutin bir hizmet olarak sunulmamaktadır.Meta Tag: "Körlük tedavisi, kök hücre tedavisi, CALEC yöntemi, göz yaralanmaları, görme yetisi, sağlık haberleri"Twitter Hashtag'leri: #GörmeTedavisi #KökHücre #SağlıkTeknolojisi #CALECTedavisi #KörlükTedavisi
