Maya orman bahçeleri ve milpa, geleneksel tarımsal ormancılık sistemleri arasında önemli bir yer tutar ve bu sistemlerin doğaya sağladığı faydalar oldukça büyüktür.
Hem biyolojik çeşitliliği artırmak hem de insanların gıda ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yüzyıllardır kullanılan bu yöntemler, sürdürülebilir
tarım ve çevre dostu üretim sistemlerinin örnekleri olarak ön plana çıkar.
Maya Orman Bahçeleri ve Milpa Sistemi
Maya halkının orman bahçeleri, hem üretim hem de çevre koruma açısından önemli bir tarımsal uygulama sunar. Bu geleneksel tarım sisteminin başlıca amacı, ekosistem hizmetleri sağlamak ve çevreyi daha verimli bir şekilde kullanarak sürdürülebilir gıda üretimi yapmaktır. Milpa, çiftçilerin hem besin ihtiyaçlarını karşılamasını hem de toprağın sağlığını iyileştirmesini sağlayan bir döngüsel tarım modelidir.Milpa, genellikle Meksika ve Orta Amerika'nın geleneksel tarım uygulamaları arasında yer alır ve yaklaşık yirmi yıl süren bir döngüye sahiptir. Bu döngü, doğa ile uyumlu bir şekilde gerçekleştirilen tarımsal üretimin, çevresel dengeyi bozmadan sürdürülebilir şekilde devam etmesine olanak tanır. Bu süre zarfında, ekosistem hizmetlerinin güçlendirilmesi ve toprak kalitesinin iyileştirilmesi sağlanır.
Milpa'nın Uygulama Süreci
Milpa sistemi, ilk iki ila üç yıl boyunca geleneksel üçlü tarım modeli olan "Mezoamerikan Kız Kardeşleri"ni içerir: mısır,
fasulye ve kabak. Bu üç ürün, hem toprağın verimini artırır hem de ekosistem dengesini sağlayarak birbirlerini tamamlayan bir ekosistem oluşturur. Mısır, fasulye ve
kabak arasındaki ilişki, toprak besin maddelerinin kullanımı ve bitkilerin büyüme destekleri açısından büyük bir rol oynar. Mısır, büyüdükçe fasulye bitkilerine destek sağlar, fasulye ise havadaki azotu toprağa salar, bu da kabak gibi diğer bitkilerin gelişmesine yardımcı olur.Bu aşamanın ardından, toprakta bir dinamik ot ekosistemi yetiştirilir. Bu bitkiler, toprak besinlerini iyileştirirken aynı zamanda zararlıları uzaklaştırma işlevi de görür. Doğal bir zararlı kontrolü sağlanarak kimyasal pestisit kullanımına gerek kalmaz, bu da çevreyi koruyarak daha sağlıklı bir ekosistem oluşturur.Bir sonraki aşama, hızlı verimli meyve ağaçları ve yaprak döken ağaçların dikilmesidir. Bu ağaçlar, orman bahçesini oluşturur ve bu bahçelerin bir kısmı, biyolojik çeşitliliği artırmaya hizmet eder. Meyve ağaçları, çiftçilere ek gelir sağlar ve diğer bitkilerle birlikte ekosistemi daha verimli hale getirir.
Döngüsellik ve Doğanın Yeniden Canlanması
Maya orman bahçelerinin en dikkat çekici özelliği, döngüsel doğasıdır. İlk başlarda
mısır ve diğer tarım ürünleri yetiştirilirken, zamanla toprak biriken besin maddeleri sayesinde daha karmaşık bir ekosisteme dönüşür. Yaprak döken ağaçlar, yüksek örtüler oluşturarak toprağı korur ve alttaki bitki örtüsünün sağlıklı bir şekilde büyümesini sağlar. Bu döngü, toprağın doğal döngüsüne yeniden uyum sağlar ve milpa, başlangıçtaki haline benzer şekilde yeniden canlanır.Bu döngüsel sistem, tarımsal üretimi sürdürülebilir bir şekilde yaparken aynı zamanda çevreyi korur ve ekosistemi güçlendirir. Yıllar süren bu döngü, toprağın yenilenmesini sağlar, biyolojik çeşitliliği artırır ve çevreye zarar vermeden gıda üretiminin devam etmesine olanak tanır.
Küresel Çevre ve Sürdürülebilir Tarım İçin Bir Model
Milpa ve Maya orman bahçeleri, yalnızca Meksika ve Orta Amerika için değil, dünya çapında sürdürülebilir tarım ve çevre yönetimi için önemli bir model sunmaktadır. Bu geleneksel yöntemler, modern tarımda karşılaşılan çevresel sorunlara çözümler sunmakta ve gelecekte ekosistemi koruma adına önemli bir kaynak olabilir.
Biyolojik çeşitliliğin arttığı ve çevresel etkilerin azaldığı bu tür geleneksel tarım yöntemlerinin, modern tarım uygulamalarıyla entegrasyonu, dünya genelinde daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir gıda üretim sisteminin oluşmasına katkı sağlayabilir.
Kaynak:- Glover, J. D., & Jussaume Jr, R. A. (2020). Agroecology and Sustainable Food Systems. CRC Press.
- Toledo, V. M., & Barrera-Bassols, N. (2008). La Milpa: A Traditional Agroecosystem. Ecological Economics, 64(3), 472-483.