Beta Sitosterol — Yapısı, Besin Kaynakları, Faydaları ve Takviyeleri
ß- sitosterol, kampesterol ve stigmasterol bitki sterolleri, Brassikasterol ise Brassicaceaeturlerinde (ve aynı zamanda Cruciferae familyasında) daha fazla bulunur ve genellikle toplam sterollerin %10'undan daha az oranında
kabak, brokoli ve kanola gibi bitkilerde bulunur.
Özet
Beta-sitosterol, kolesterole benzer bir yapıya sahip bir bitki sterolüdür. Kolesterol ile beta-sitosterol arasındaki fizikokimyasal rekabet, safra asitlerinin dolaşımını kesintiye uğratarak bağırsak kolesterol emilimini azaltır. Beta-sitosterolün ana kaynakları arasında yenilebilir bitkisel yağlar, tahıllar, sebzeler, kuruyemişler ve meyveler bulunur.ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), günlük diyetin bir parçası olarak gıdalardan en az 1,3 gram bitki sterolü tüketimini önerirken, 1 gramdan az beta-sitosterol dozu etkisizdir ve 2-3 gramı aşan dozlar ek fayda sağlamaz. Takviyeler genellikle iyi tolere edilir, ancak bazı hafif gastrointestinal yan etkilere yol açabilir.
Beta-sitosterol, kan kolesterol seviyelerini düşürmek ve büyümüş prostat semptomlarını iyileştirmek için kullanılır. Ancak, ateroskleroz riskini artırabileceği için, bu sterolün kullanımı konusunda daha fazla randomize kontrollü çalışmaya ihtiyaç vardır.
İçindekiler
- Giriş
- Sınıflandırma ve Yapı
- Emilim ve Kolesterol Metabolizmasıyla Etkileşimler
- Beta-sitosterolün Gıda Kaynakları
- Günlük Doz ve Takviyeler
- Yan Etkiler ve Kontrendikasyonlar
- İlaç Etkileşimleri
- Sağlık Etkileri
- Azaltılmış Kolesterol ve Kardiyovasküler Sağlık
- İyi Huylu Prostat Hiperplazisi
- Diğer Sağlık Etkileri
- Sitosterolemi
- Referanslar
Giriş
Beta-sitosterol, bitki kaynaklı bir besin ve diyet takviyesi olarak yaygın bir şekilde kullanılır. Kolesterol seviyelerini düşürmek ve iyi huylu prostat büyüklüğünü (BPH) iyileştirmek gibi etkileri yoğun bir şekilde araştırılmıştır. Bu makalede beta-sitosterolün yapısı, metabolizması, kaynakları, dozajı ve sağlık üzerindeki etkileri detaylandırılmıştır.
Sınıflandırma ve Yapı
Beta-sitosterol (C29H50O), kolesterole benzer bir moleküler yapıya sahiptir ancak kolesterolden farklı olarak insan vücudu tarafından sentezlenemez. Kolesterol ile farkı, steroid iskeletinin 24. pozisyonunda bir etil grubunun bulunmasıdır. Beta-sitosterol, ısıya duyarlı olup, suda çözünmez ve ısıtıldığında oksitlenir.
Emilim ve Kolesterol Metabolizmasıyla Etkileşimler
Beta-sitosterolün bağırsak emilimi kolesterole kıyasla düşüktür ve metabolizması karaciğerde gerçekleşir. Safra asitlerinin dolaşımını bozarak kolesterolün bağırsak emilimini azaltır. Beta-sitosterol metabolizmasının yan ürünleri dışkıyla ve az miktarda deri yoluyla atılır.
Beta-sitosterolün Gıda Kaynakları
Beta-sitosterol, çeşitli bitkisel kaynaklarda bulunur. Aşağıdaki tablo, beta-sitosterol içeriği açısından zengin gıdaları göstermektedir:
| Besin Kaynağı | Beta-sitosterol (mg/100g) |
|---|
| Mısır yağı | 539,93 |
| Pirinç kepeği yağı | 735,17 |
| Zeytinyağı | 152,05 |
| Brokoli | 34,5 |
| Mango | 19,4 |
| Çavdar | 23-61 |
Günlük Doz ve Takviyeler
FDA, gıdalardan en az 1,3 gram bitki sterolü tüketimini önerir. Beta-sitosterolün hipolipidemik etkileri için 2 gram günlük dozönerilmektedir. BPH tedavisinde ise 60-130 mg günlük dozlar kullanılabilir. Takviyeler genellikle kapsül, yumuşak jel veya tablet formunda satılmaktadır.
Yan Etkiler ve Kontrendikasyonlar
Beta-sitosterol genellikle iyi tolere edilse de, bazı gastrointestinal yan etkilere neden olabilir. Alerjik reaksiyonlar ve sitosterolemi hastaları için kullanımı sakıncalıdır.
İlaç Etkileşimleri
Statinler ve fitosteroller arasında önemli bir etkileşim bildirilmemiştir. Ancak fitosterol kullanan hastaların, ilaç kullanım aralıkları konusunda dikkatli olması gerekir.
Sağlık Etkileri
Azaltılmış Kolesterol ve Kardiyovasküler Sağlık
Beta-sitosterol, kan lipid seviyelerini düşürerek kalp hastalğı riskini azaltabilir. Ancak bazı genetik çalışmalar, ateroskleroz riskini artırabileceğini öne sürmektedir.
İyi Huylu Prostat Hiperplazisi
Beta-sitosterol, BPH semptomlarını hafifletmek ve idrar akışını iyileştirmek için etkili bir tedavi olarak kullanılabilir.
Diğer Sağlık Etkileri
Beta-sitosterol, antikanser, antiinflamatuar, antioksidan ve antidiyabetik etkiler dahil olmak üzere çeşitli faydalı etkiler gösterir.
Sitosterolemi
Sitosterolemi, nadir bir genetik hastalıktır ve beta-sitosterol metabolizmasındaki bozukluk nedeniyle ortaya çıkar. Tedavi, diyet değişiklikleri ve ilaç kullanımı ile yönetilir.
