SİVAS - GEMEREK HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER

Sivas – Gemerek…
Günümüzde Sivas’ın ilçelerinden biri olan Gemerek’i tarihi bir süreç içerisinde değerlendirirken, ilk önce Anadolu’da Gemerek’in coğrafi ve tarihi konumu hakkında bilgi sahibi olmalıyız.
Gemerek, Anadolu coğrafyasında ve tarihinde konumu itibari ile önemli bir yerdedir. Çünkü Anadolu’nun tarihî coğrafyasında kuzey-güney, doğu-batı yollarının kesiştiği bir noktada olmasından dolayı hemen hemen tüm medeniyet ve uygarlıklar muhtelif zamanlarda Gemerek ve yöresine hâkim olmuşlardır.

Daha önce bir köy iken günümüzde Sivas iline bağlı bir ilçe merkezi olan Gemerek oluşturmaktadır. Çalışmanın ana kaynağını Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOA) Maliye Varidat Kalemi içinde yer alan 1844-45 yılına ait 13505 numaralı defter oluşturmaktadır.
Ehl-i İslam ve Ehl-i Zimmi olarak ayrılan hane sayısı 265 hanedir. Hane reislerine ait bilgiler ikinci sayfadan başlamaktadır. Adı geçen defterden Gemerek Köyü’nde yaşayan halkın tarım, hayvancılık, vergi ve aile isimleri hakkında bilgi sahibi olmaktayız.


Gemerek’in Önemi…
Gemerek Köyü, Anadolu’nun tam ortasında yer alan Ehl-i İslam ve Ermenilerden oluşan Ehl-i Zimmi reayanın birlikte yaşadığı bir köydür. Nüfusun çoğunluğunu oluşturan Ehl-i Zimmi ile Ehl-i İslam’ın geçim kaynakları, ürettikleri ürünlerinin, beslenilen hayvanlarının ve geçimini sağladıkları meslek kollarının tespit edilmesi ve istatiksel verilerin elde edilmesiyle XIX. yüzyılın ortalarında Anadolu’nun demografik, sosyal ve ekonomik yapısının anlaşılmasına katkı sağlayacağından dolayı çalışma önem arz etmektedir .

Gemerek Adı Tarihi…
Gemerek [‏كمرك‏‏] kelimesini açıklayıcı herhangi bir yazılı kaynak mevcut değildir. Gemerek (Gemerekâbâd) kelimesi, XVI. yüzyıldaki Osmanlı yazılı kaynaklarında geçmektedir.
Ali Cevad’a (?-1914 İstanbul) göre Tonus ilçesinin beldesi olan Gemerek’in adının nereden geldiği bilinmemektedir. Tuncer Gülensoy, Gemerek kelimesinin Türkçe bir isim olduğunu belirtmektedir.
Gemerekliler tarafından Kemer-i Ak kelimesinin zamanla değişerek Gemerekolduğu belirtilmektedir. Gemerek kelimesi üzerine ait bazı akademik tespitler şöyledir: “Bilge Umar’a göre Gamaraha; Mehmet Fahrettin Kırzıoğlu, Nihat Çetinkaya’ya göre Kimmerler’dir.”

Gemerek kelimesine Gaziantep’te de rastlamaktayız . Sis Kazâsı (Sis Sancağı)’nda Yörükan Tâifesinden [Oğuz-Türkmen-Yörük] Gemerik Cemâatini de bilmekteyiz.
Ermeni kaynaklarında Gemerek için Gamirk denilmektedir. Ermenice’deki Gamirk (Գամիրք) kelimesinin Kapadokya anlamına geldiği bilinmektedir.
Frig devletini yıkarak gücünü gösteren, ana göç kolunu oluşturan Kimmer boyları, Kapadokya bölgesine yerleşerek bozkır-göçebe geleneklerini devam ettiren bir devlet kurarlar.
Antik Ermeni Kaynakları, Kimmerler’i belirterek bölgeyi ve onları “Gamirk” adıyla tanımlamışlardır. Onların ismi yani Kimmerler bir coğrafi ad olarak Gamirkc adıyla günümüze kadar varlığını korumuştur.

BİRİNCİ BÖLÜMÜN SONU, DEVAMI VAR.