TOPLUMSAL DEĞİŞİME SOSYOLOJİK BAKIŞ/İNCİ TURAN

Yenilik korkutur, risktir yeni, değişimdir.

Oysa eski öyle mi? Mis gibi bilindik, sımsıcak tanıdık melodilerle sarmalanmış…

                                                                                                                                                        İNCİ TURAN

* DEĞİŞİM TERCİH MİDİR?

Eski Yunan’dan başlayalım bu yazımıza, eskiyi severiz. Sımsıkı sarılıyız köklerimize. Açıktır nedeni. Yenilik korkutur, risktir yeni, değişimdir. Oysa eski öyle mi? Mis gibi bilindik, sımsıcak tanıdık melodilerle sarmalanmış… Sıkıca sarar sarmalar bizi. Tam saramasa bile, bizi hiç saramayacak olandan iyidir. Çünkü yeninin eskimiz kadar olamama ihtimali de durur cepte bir ihtimal olarak. Ve bunu kucaklamak, gelecek olana meydan okumak,  o kadar kolay değildir. Belki de hiç değildir. Kolay olmak da nedir ayrıca, nerede vardır? Kim kaybetmiştir ki biz bulacağızdır?

Herakleitos, eşitliğe ve dolayısıyla demokrasiye inanmayan bir düşünürdü. Ona göre halk, anlayışsız ve her şeyin dış görünüşüne inanan bir yığından ibaretti. Buna göre yönetim, eşit kabul edilen vatandaşa bırakılmaması gereken ciddi bir işti. Bu önemli görev, seçkin(elit) bir azınlığın hakkı olmalıydı.

Günümüzde söz sahibi olan siyasi anlayışlar da değişerek ve belki de gelişerek oluşmuştur. Elbette oluşumlarında eski Yunan düşünürlerinin ve demokrasi eleştirilerinin payını görmezden gelemeyiz. 19.yüzyılda önce Hegel’in ortaya koyduğu ardından Marks’ın geliştirdiği diyalektik yönteminin kökleri de Herakleitos düşüncesinden evrilmiştir aslında.  Buna göre evren sürekli bir oluş, bir süreçtir. Evrende zıtlıklar sürekli olarak çatışır, birbirini izler. Sıcak soğuk olur, soğuk da sıcak… Yaş kuru olur, kuru da yaş...  “Aynı nehirde iki kere yıkanılmaz.” der Herakleitos. Neden mi? Çünkü sular da değişir; akar, gider. Bugünkü nehir artık dünkü nehir değildir. O su başka su ile yer değiştirmiş, ‘başka’ olmuştur. Görüntünün aynı olması, içinin aynı kaldığını ne kadar doğrular? Görünen dünkünün aynıdır ama sadece görünüşte dünküne benzer.

Kendimize çevirdiğimizde yüzümüzü, ki oldukça zordur,  hangimiz aynı kaldığımızı düşünüyoruz bugün? Mesela şunu görebiliriz: Doğadaki diğer canlılara göre daha korunaksız ve aciz bir durumda olan insan, türünü devam ettirebilmek için topluluk halinde yaşamak ve yardımlaşmak zorundadır. Toplu yaşama zorunluluğunun farkına varan insanlar, iş bölümüne dayalı bir sözleşmenin mecburiyetini kavramış ve devlet de aslında bu gereklilikten doğmuştur. İnsan, değişime mecburdur. Değişmiştir, değişecektir. Belki de mahkumdur. Bazen tek kelime öyle değiştirir ki algımızı; alternatif seçmek/getirmek belki ondan tercihimiz olur; benim olduğu gibi, tam da şu anda. Bu bile değişime, tercihe açık oluşumuzu doğrulamaz da ne yapar? Sürekli bir evrilme içinde olan insan, Herakleitos’un dediği gibi bir yığından ibaret olmadığı da kanıtlamıştır. Çünkü söz konusu yaklaşım insanın doğasına, sözleşme kuramına aykırıdır. Bunu ilk ifade cesaretinde bulunan sofistler kadar olamasak da aynı toplum içinde yaşayan insanların bu kadar farklı denklemlerde yer almalarının toplumun temel yasasına yani sözleşmeye aykırı olduğunu bizler de görebiliyoruz. Ve bu çok değerli ve doğru bir gözlem ve maalesef… Doğru olan, şu anda algılanan, duyulan, istenen ve özlenendir. O bile çağa göre değişirken…

Her şey değişir, gelişerek ya da dönüşerek…